BALENA VRASESE (ORKA)

Balena vrasëse (lat. Orcinus orca), e njohur edhe si orka, është një balenë me dhëmbë e cila i përket familjes së delfinëve oqeanikë, ku është anëtarja më e madh e saj. Balenat vrasëse janë të përhapura në të gjitha oqeanet, nga rajonet e Arktikut dhe Antarktikut deri tek detërat tropikë. Balenat vrasëse kanë dietë të ndryshme, megjithëse popullatat individuale ushqehen me gjah të veçantë. Disa ushqehen vetëm me peshq, kurse disa gjuajnë gjitarët e detit si fokat. Ata janë të njohur të sulmojnë këlyshët e balenave. Balenat vrasëse konsiderohen si grabiqarë kulmorë, grabiqarë natyrorë të mangët.
Balenat vrasëse janë shumë të shoqërueshme; disa popullata janë të përbërë nga grupe familjare matriakale të cilët janë familjet më të qëndrueshme të çdo lloji të shtazëve. Teknikat e tyre të sofistikuara të gjuetisë dhe sjelljet vokale, të cilat janë zakonisht specifike për një grup të veçantë dhe të trashëguara brez pas brezi, janë përshkruar antropomotikalisht si manifestime të kulturës.
BIRN aktualish diskuton pozitën e bisedimeve të orkave si gjendje e pamjaftueshme për shkak të gjasave se dy ose më shumë lloje të balenave janë specie të ndara. Disa popullata lokale janë të konsideruara si në rrezik për shkak të shterimit të gjahut, shkatërimit të habitateve, popullsisë, zënja si rob pë parqet e gjitarëve të detit, dhe të konflikteve me peshkatarët. Më vonë më 2005, "banorët jougor" popullsia e balenave vrasëse të cilët jetojnë në ujërt e Kolumbisë Britanike dhe në ujërat e shtetit të Uashingtonit janë vendosur në listën e Specieve të Rrezikuara të SH.B.A-ve.
Balenat e egra vrasëse nuk janë të konsideruara si rrezik për njerëzit, por ka pasur raste ku orkat e zëna rob të vrasin ose të plagosin pronarët e tyre në parqet argëtuese të detit. Balenat vrasëse paraqiten me të madhe në mitologjinë e kulturave indogjene, me reputacionin e tyre duke filluar nga shpirtërat e njerëzve deri te vrasës të pamëshirshëm.

DELFINI

Delfini është emri i përbashkët për një grup gjërësisht të shpërndarë dhe të larmishëm të gjitarëve placentarë të detit. Është një grupim joformal brenda rendit Cetacea, duke përjashtuar balenat dhe derrat e detit.
Delfini është gjitar ujor i konsideruar si kafsha e tretë më e mençur në botë. Delfini ushqehet kryesish me peshq, është mjaft paqësor dhe krijon miqësi me njerëzit. Delfini është gjitar deti me trup deri ne 3,7 metra, me ngjyrë hiri ne kurriz dhe me bark te bardhe, me lëkure te lëmuar, me turi te zgjatur. Delfini jeton mbi 100 vjeç. Kjo kafshe pëlqen detet e ngrohta të klimës mesdhetare.
Ato jeton ne thellësi prej 2 deri 9 metra. Ekzistojnë 34 lloje delfinësh.
Delfinët gjithashtu janë mishngrënës, jetojnë afër detit dhe shpesh te baskevepruar me njerëzit. Delfinët janë lloje balenash. Si balena te tjera delfinët përdorin tinguj valleje dhe kërcejnë për te komunikuar dhe për te lundruar. Ata gjithashtu kane një tingull te gjashte te ekolosalisazionit.
Imitojnë tinguj midis tyre dhe imitimi i bën te krijojnë jehona te reja nga objektet rreth tyre. Prej kohesh mendohet se delfinët bashkë me pjesën tjetër te balenave janë paraardhës te gjitarëve tokësore, për shkak te se cilëve janë zhdukur mishngrënësit (bishat).
Megjithatë balenat, duke përfshire edhe delfinët, janë te lidhura ngushtë me hippot.
Është llogaritur se paraardhësit e delfinëve u strehuan ne ujë te ngjashëm me balenat (delfinët).
Delfinët e pare te njohur. Gjinore, i përkasin familjes se Hadrodelfineve dhe Kentriodon, nga familja e kentriodoneve.
Delfinet janë kafshe deti. Ata janë te lidhur me balenat, janë rreth 40 lloje delfinësh ne 17 gjenerata. Për, asat e tyre variojnë nga 1,2 m deri ne 9,5 m, nga 40 kg deri ne 10 ton (orka ose balena vrasëse). Ata gjenden ne boten e ujit me shume ne oqeane e ndarjeve kontinentale, janë mishngrënës, me shume ushqehen me peshq. Familja e delfinëve është me e madhja e oqeanit dhe me e shoqërueshmja. Delfinët kane ekzistuar rreth 10 milion vjet me pare, gjate miocenes. Delfinët janë kafshët me inteligjente dhe duken te shoqërueshme e lozonjare, qe i beri ata popullore ne kulturën njerëzore.

PESHKAQENI

Lëkura e tyre është e mbuluar më një asit të veçantë që ia mbron trupin htë një lloj peshku i madh dhe i fuqishëm nga parazitët e ndryshëm. Peshkaqenët janë banorë te detit dhe te oqeanit me gjatësi të trupit prej 1 deri ne 50 m. Kanë skelet kërcor i cili u mundëson atyre të jenë shumë të zhdërvjellëta, pra, lëvizin e notojnë shpejtë dhe janë rrëmbyes te mëdhenj. Në det jetojnë disa lloj peshkaqenësh te vegjël me gjatësi deri ne një metër, si p. sh. peshkaqeni i kaltër me gjatësinë 4 deri 6 m, që është një nder llojet më të rrezikshme për njeriun. Peshkaqenët më të medhej (deri 20 m) jetojnë në oqeanin Atlantik dhe në atë të Qetë.
Tek Peshkaqeni do tё njohim llojin agresiv dhe rrёmbyes , atё qё kёrkon gjithmonё tё ketё sa mё shumё tё jetё e mundur. Nё postet e ‘’ Cisternёs seёEkzistencёs’’ merr postin ndjekёsit, e gjahtarit. Ёshtё ai qё i ndan njerёzit nё viktima dhe grabitqarё, nё humbёs dhe nё fitimtarё dhe gjёra tё ngjashme me kёto. Brenda ‘’ujrave detare’’ tё Peshkaqenit ekziston mashtrimi, mjegulla, arrogancё, kontrolli dhe lloje tё ngjashme me kёto qё ‘’shёnjojnё ‘’ territorin e tij. Strategjia qё ai pёrdor ёshtё mitosja dhe kompromisi, pasi ka tё bёjё me viktima.
Por, Krapet me njё mёnyrё pёrshtatjeje nё realitet ja arrijnё tё mbijetojnё pёrfundimisht. Njё pjesё e madhe e tyre akuzon , por edhe njёkohёsisht dhe mbёshtetet nga sistemi. Kёtu kemi tё bёjmё me mendjehapurit e rremё Krape, Psaket (ashtu siç quhen nё libёr), tё cilёt pushtojnё njё hapёsirё tё madhe nё çisternёn shoqёrore tё qytetёrimit tё sotёm material dhe tregtar, qё mbizoteron nё planet.
Kёta janё njerёzit Mikroborgjezё,janё ata qё kanё fitime tё mjaftueshme, por qё shikojnё pёr mё tepёr, por edhe kanё frikё humbjen e rehatllikut tё tyre dhe rreziqet qё pёrmban marrja e çdo lloj vendimi. Kёshtu, adoptojnё dhe ata taktikat e tyre nё mёnyrё qё tё arrijnё tё mbijetojnё. Nuk u kalon nёpёr mend se ndoshta do tё vijё njё ditё qё tё ketё mungesё t çdo lloj gjёje, pasi besojnё nё bollёk. Nuk marrin pёrsipёr pёrgjegjinё pёr asnjё ndryshim. Ёshtё tipi i njeriut Intelektual, qё vetёm sa bisedon dhe tregon tekstet e kotё. Janё njerёz qё lenё kohёn tё vendosё pёr gjёrat, nuk thellohen nё qёllimet dhe synimet e tyre dhe besojnё se pёrfundimisht ‘’gjithçka do tё vejё mbarё.Njё element tjetёr interesant nga karakteristikat e tyre ёshtё ai i mos konkretizmit, pasi flasin nё pёrgjithsi . Kёtu flitet edhe pёr teorinё e majmunit tё njёqindtё, qё bazohet nё konsiderimin sasior tё gjёrave.Nёse 100 persona bёjnё diçka, atёherё dhe tё gjithё tё tjerёt pёrreth do tё fillojnё tё bёjnё tё njejtёn gjё. Njё gjё e tillё ka njё dozё vёrtetёsie, por fsheh brenda saj rrezikun e pёrgjithsimit sipёrfaqsor, gjё qё bёn tё gjitha gjёrat tё njёllojta dhe tё barabarta shumё lehtё.
Duhet tё kuptojmё se brenda Çisternёs shoqёrore qarkullojnё Peshkaqenё, Delfinё dhe Psak ( Krape mendjehapur tё rremё). Delfinёt motivojnё dallgёn, shfrytezojnё ankthin ‘’krijues’’, zgjerojnё kufijtё e Çisternёs, arrijnё Tejkalimin e kufijve, dhe kёrkojnё gjithmonё rezultatin e duhur.
Peshkaqenёt ndjekin medoemos fitoren, duke thёnё gjithmonё: ‘’ duhet tё fitoj ‘’! Bёjnё andagonizmin si diçka hyjnore, shikojnё vetёm tё humbur dhe fitues. Por, pёrfundimisht munden nga delfinёt.Peshkaqenet jane dhe shume kafshe dinake.

KROKODILI

Krokodili është zvarranik që bën pjese në rendin Crocodilia në familjen Crocodylidae ku si përfaqësues kryesor është Krokodili i Nilit ose Crocodylus niloticus. Është i përhapur në Afrikë, në jug të Saharës, përgjatë Nilit dhe në Madagaskar. Është në gjendje të jetojë në të gjithë ambientet ku është i pranishëm uji, qoftë në pellgje apo dhe në dete të hapur. Krokodili i Nilit është një nga 13 llojet e familjes Crocodilidi, që janë krokodilët e vërtetë. Nga të afërmit e tij janë aligatorët dhe kaimanët. Këta zvarranikë jetojnë në zonat tropikale dhe nëntropikale të Azisë, Australisë dhe Amerikës. Besohet se krokodilët janë rreth 200 milion vite të vjetër dhe se kanë mbijetuar gjatë tërë kohës edhe përkundër zhdukjes së dinozaurëve rreth 65 milion vite më parë.Është zvarraniku më i madh në Afrikë. I gjatë deri në 6 metra nga maja deri në bisht, dhe peshon mbi 900 kg. Me nofullat e tij të fuqishme, krokodili është një rrezik vdekjeprurës për kafshët që jetojnë në të njëjtin ambient me të. I fshehur nën ujë, pret vetë momentin e duhur për të sulmuar. Është në gjendje të rrijë i zhytur për më shume se një orë ne pritje të gjahut. Me fuqinë e madhe që ka, është në gjendje të tërheqi një zebër të rritur në ujë në pak sekonda. Dhëmbët e fortë e të mëdhenj i japin mundësinë të shkëpusë copa të mëdha mishi nga gjahu. Dhëmbët i rriten vazhdimisht dhe ata më të konsumuar hiqen vetë kur dalin dhëmbët e rinj. Sytë janë të vendosur në lartësi të kokës, në mënyrë që krokodili të vëzhgojë arritjen e gjahut kur ai ndodhet i zhytur nën ujë. Flegrat e hundës, të ndodhura në lartësi të nofkave, i bëjnë të mundur krokodilit të marri frymë kur trupi është i zhytur. Një shtresë e hollë lëkure i mbyll flegrat për të mos lejuar futjen e ujit. Me ndihmë e këmbëve të fuqishme e të kthetrave, krokodili zvarritet në brigjet e lumit me një shpejtësi të mahnitshme. Femra përdor thonjtë e fortë edhe për të hapur një vrimë në tokë ku do të depozitojë vezët. Bishti muskulor ka një rol shtytës por dhe drejtues në ujë. Është dhe një armë e fuqishme, një fshikullim i bërë me të mund të hedh poshtë dhe një kafshë me përmasa të mëdha.

ARIU POLAR

Ariu polar klasifikohet si grabitqari më i madh bashkë me ariun kodiak që ekziston në botë. Një ari polar mashkull mund të arrijë një perimetër të kokës rreth 2,40m-2,60m por ka pasur raste që kanë matur perimetër të kokës deri ne 3,40m. Lartësia nga toka deri te fundi i krahëve është 1,60m. Pesha e ariut polar sillet prej 300kg deri në 800kg(mesatarja është 420kg-500kg).
Arinjtë më të vegjël polar jetojnë në Svalbard kurse arinjtë më të mëdhenj gjenden në ruggën e beringut. Si të gjithë arinjtë ariu polar e ka një bisht të vogël 7cm deri në 13cm.
Arinjtë polar jetojnë gati vetëm në polin e veriut. Shumica e arinjve polar rrinë gati të gjithë vitin në afërsi të brigjeve të detit ose nëpër akull për të gjuajtur foka.Më së shumti i pëlqejnë vendet ku ka frymë dhe krijohen shumë valë sepse ashtu akulli çahet dhe krijohen disa vende pa akull. Në verë arinjtë polar rrinë në skajet jugore të vendeve me akull lëvizës.
Një kohë të gjatë shkencëtarët kishin menduar se arinjtë polar janë udhëtues dhe udhëtojnë me lëvizjen e akullit, por zbulimet më të reja tregojnë se ka shumë popullata arinjësh të cilat rrinë vetëm në një vend.
Arinjtë polar jetojnë në këto toka:tokën e Svalbardit,në siberinë veriore,në ishujt e wrangut, Alaskës veriore,në Kanada dhe në Grenlandë. Të vetëm janë gjendur edhe në Islandë dhe në tokën e re.

LEOPARD

Leopardi (nga latinishtja "leo''– luan dhe "pardos") është një lloj i maces së madhe, me shumë nën-lloje. Këto kafshë janë të përqendruara kryesisht në Afrikë por ka edhe në Azine juglindore. Në Afrikë, leopardi është e lloji i dytë i maces për nga madhësia, pas luanit.
Janë banorë të savanave, xhunglës së dendur apo pyjeve bregore. Veçanërisht në pjesën jug-lindore të Azisë, paraqiten shpesh leopardët e zinj, kurse nën-llojet veriore të tij kanë ngjyra më të çiltra. Janë të njohura edhe kryqëzime të leopardit me lloje të luanëve dhe jaguarëve të bëra në kopshte zoologjike.
Këta vrapues të mahnitshëm dhe mjaft të shkathët i takojnë gjallesave me gjak të ngrohtë sikurse majmunët dhe kafshët shtëpiake. Leopardët jetojnë të vetmuar, nuk jetojnë në formë të tufave. Për nga madhësia konsiderohet si macja e tretë më e madhe (pas tigrit dhe luanit) por mendohet se është më e vogël se xhaguari. Ushqehet me antilopa, derra të egër etj.
PAMJA E TYRE

Leopardët kanë një lëkurë të adhuruar nga njerëzit. Lëkura e tyre është përdorur si stof i çmueshëm për mantele dhe veshmbathje të tjera. Në lidhje me mbrojtjen e tyre është bërë një marrëveshje e njohur edhe si marrëveshja e Uashingtonit për mbrojtjen e tyre. Leopardi ka një gjatësi prej 120 cm (femra) deri në 180 cm. Gjuan natën ndërsa ditën pushon ose luan me të vegjlit e tij. Dallohen: leopardi afrikan (jeton në savana) dhe leopardi i dëborës (që jeton në malet e larta të Kinës, Siberisë dhe në Himalaje). Leopardi ngjan me nje jaguar por nuk mund te themi qe eshte nje i tillë. Leopardi verior në Kinë ngjan shume me një tigër nga mustaqet dhe forma e trupit por të dallueshëm e bëjnë pullat që ka në trupin tij.

QENI

Qeni (Canis lupus familiaris) është një lloj i zbutur i ujkut, anëtar i familjes Canidae dhe rendit Carnivora. Termi përdoret për të dy variantet i egër dhe i përkëdhelur. Qeni e ka prejardhjen nga familja e ujqërve.
Qeni shpejt u bë i njohur kudo në kulturën e të gjitha pjesëve te botës, zakonisht në vendbanimet e hershme të njeriut. Besohet se emigrimi i suksesshëm nëpër ngushticën e Beringut nuk mund të ketë qenë i mundur pa qen te cilët tërhiqnin slitën. Qentë kryejnë punë të shumta për njerëzit, të tilla si gjueti, mbrojtje, ndihmojnë individët me të meta. Aktualisht, vlerësohet se në botë ka 400 milionë qen.
Gjate 15.000 viteve qeni ishte zbutur, vetëm në një pjesë të vogël të tokës jo, grupet e kafshëve të ngjajshme pamja dhe sjellja nga e cila janë formuar nga faktorët e mjedisit dhe rolet funksionale. Si kuptim modern i gjenetikes së zhvilluar, njerëzit filluan të përziejnë me qëllim qentë për një përhapje të gjerë me tipare specifike. Përmes këtij procesi, qeni ka zhvilluar në qindra raca të ndryshme, dhe tregon më shumë sjellje ne ndryshim me çdo gjitar tjetër te tokës.

Shikimi

Ashtu si gjitarët më të mëdhenj, qentë kane shikim me ngjyra ekuivalente me vizion (kuqe-jeshile) ngjyra te verbërish tek njerëzit (deuteranopia). Sistemit vizual (pamor) tek qeni ka evoluar për të ndihmuar në gjueti. Dallimi pamor i tyre për objektet qe levizin është shumë i lartë; qentë kanë treguar qe jane në gjendje që të dallojne në mes njerëzve pronarin e tyre nga distanca deri një milje. Si gjahtarë qentë shpesh mbështeten në vizionin e tyre në situata të ulëta drite: ata kanë bebe syri të mëdhenj, një densitet të lartë, një rreze te madhe shikimi, dhe një lucidum tapetum. Tapetum është një sipërfaqe reflektuese pas retinë se reflekton dritën e cila kthehet për të dhënë shembellim te dyte per te pare me mire gjallesen. Sytë e racave të ndryshme të qenve kane forma, dimensione, dhe konfigurimime ne retinë te ndryshme. Shumë prej tyre kane nja damar pamor - një qark te gjerë që shkon në të gjithë gjerësinë e retinës dhe i jep asaj një fushë shumë te gjerë dhe nje vizion të shkëlqyer. Disa kohë me pare disa perj tyre kanë pasur nje fushë vizioni deri në 270° (krahasuar me 180° per njerëzve). Disa prej tyre te cilet kane nuhatje te dobët kanë zone shikimi te ngjashme me atë të njerëzve. Shumica kanë vizion të mirë, por disa tregojnë një gjenetikë predispozicion për miopi - të tilla si Rottweilers, ku një në çdo dy është gjetur të jetë miop (dritshkurter).

MACJA

Macja është kafshë shtëpiake, prej familjes së kafëshëve gjitare. Mashkulli i macës shtëpiake është maçoku.
Macja është kafsha shtëpiake më e vjetër. Shkencëtarët thonë se një varr në ishullin mesdhetar të Qipros ka vërtetuar se mes maceve dhe njeriut ekziston një lidhje e hershme të paktën 9 500 vjeçare. Gruaja e Luigjit ne koherat e luftrave i shpetoi macet e saj duke i cuar me anije ne Amerike.
Sipas revistës Shkenca, studiuesit francezë thonë se skeleti i një maceje të egër ishte gjetur i varrosur pranë eshtrave të një njeriu të epokës së neolitit. Kjo sipas tyre sugjeronte se macja ishte një kafshë shtëpiake, ndoshta e vrarë pas vdekjes të të zotit të saj.

Shkencëtarët besojnë se macet e egra u afruan me njerëzit pasi ato luftonin minjtë që hanin drithërat. Deri tani besohej se egjiptianët e lashtë ishin të parët që zbutën si kafshë shtëpiake macet, kjo rreth 4 mijë vjet më parë.^[5] Ka shume lloje të maceve nëpër botë. Macja ushqehet me mish dhe sidomos kafshët që pëlqen më shumë për të ngrënë janë brejtësit dhe zogjtë. Macja ka putra shumë të mira dhe të përshtatshme për trupin e saj si dhe ato e ndihmojnë për të ecur dhe mos të dëmtohen në vrapimin e saj të shpejtë nga thumba ose gurë që takon në sipërfaqen e tokës sepse janë lëkura më e fortë në trupin e saj. Macja ka një vrap shumë të shpejtë që e ndihmon me gjuetinë kur kap kafshë të shkathta e të vogla. Sytë e saj janë me fosfor dhe kjo gjë dallohet sidomos natën nën dritën e hënës. Sytë e maces janë perfekt edhe natën sepse macja ka shumë shqisa, shumë më të zhvilluara se të njeriut si pasojë e gjuetisë, si për shembull dëgjimin, nuhatjen etj..
Macja ndihmohet nga muskujt e saj për të vrapuar aq shpejt dhe për të kërcyer sa më lart. Thonjtë e maces janë shumë të mprehtë dhe shumë të fortë siç e ka dhe skeletin e saj dhe me këtë gjë ajo mund të ngjitet e të fiksohet pas një muri.